کاربردِ معکوسِ تمامِ ابزارهای فراموشی [یادداشتِ شخصی]

 

وقتی می‌خواهی حاضرترین چیزِ تمامِ لحظاتِ ذهنت را فراموش کنی، چه می‌کنی؟

این سؤالی است که امروز از هیچ‌کس نپرسیدم.

 

کم‌خوابی. رابطۀ کم‌خوابی با فراموشی چیست؟ خواب را اگر رهاییِ ذهن در نظر بگیریم (حوزۀ قدرتِ ضمیرِ ناخودآگاه)، نخوابیدن، اسارتِ ذهن (حوزۀ قدرتِ خودآگاهی) است. پس نخوابیدن یا حداقل کم‌خوابیدن، جلوِ آزادشدنِ ذهن را می‌گیرد ،و نمی‌گذارد هر تصویری که دلش خواست نشانت بدهد و تو را آزرده کند.

 

کار. مخصوصاً کاری در حوزۀ هنر. نوشتن. اصلاً خودِ خلق. کاری که به خلق بینجامد. چیزی خلق شود. یا کشف شود. چه کمکی می‌کند در فراموشی؟ دلت را مشغول می‌کند. همین کافی ست.

 

خواندن. کتاب. نمایشنامه. رمان. هرچیزی که با ذوقت هماهنگ است. بخوان. غرق می‌شوی. بدونِ این که نیازی به نجات داشته باشی. چون داری نجات پیدا می‌کنی.

 

...

 

با همۀ این ابزارها و ابزارهای دیگرِ فراموشی هم اگر تلاش کنم تا عمیق‌ترین جای خالیِ ذهنم را دور بزنم، بازی می‌خورم. خودم را دور می‌زنم و آن طرفِ خودم، جای خالیِ تو منتظرِ نگاه‌های خیره و مجموعِ چیزهای تلخ است.

14 اردیبهشت 1395

تداومِ حافظه [یادداشت شخصی-نقاشی]

طولِ واقعیِ زمان

 

چرا فریب می‌خورم؟ چرا ذهنم می‌تواند فریبم بدهد؟ چقدر برایش آسان است که پنج روز را پنجاه روز جلوه بدهد تا خیالم آسوده شود. اما مگر می‌شود از درکِ طولِ واقعیِ زمان فرار کرد؟ هر چقدر هم که ذهن قوی باشد، واقعیت با تمامِ صراحتش آن را ساکت می‌کند. ناگهان یک ورق‌زدنِ تقویم، یک نگاه‌کردن به پیام‌های گذشته، یک توجه به این که تازه اولِ هفته است ،و اصلاً همین که تازه اولین هفته است... صراحتِ واقعیت. قاطع. بی‌رحم. کات.

 

12 اردیبهشت 1395

(1931) The Persistence of Memory; Salvador Dali

دوگانگی و تضاد و تعارض در اخلاقِ مردمان [فلسفه بافی]

 

یک لحظه اعتقادِ متعصّبانه و دمی بعد، لامذهبی و بی‌قیدی و اباحی‌گری.

 

چنین آدمی با چنین سلوک و اخلاقی، چطور و براساسِ چه قواعدی تصمیم می‌گیرد؟

 

آیا خودِ من هم این گونه‌ام؟ دوگانه و پارادوکسیکال؟

 

یک‌پارچگی. چه‌کسی یک‌پارچه است؟ چه‌کسی همیشه و در همه حال بر یک گونه است؟ بریک‌گونه‌بودن و یک‌پارچگی فضیلت است یا در هر زمان، به اقتضا بودن؟

 

در دومی نیرنگ و ریا می‌بینم، در اولی، غرابت و بیگانگی.

 

نه. یک‌پارچگی، بریک‌گونه‌بودنِ مدام نیست. می‌شود یک‌پارچه بود و یگانه بود ولی مدام و همیشه بریک‌گونه نبود. یک طیفِ پراکنده هم به یک‌پارچگیِ خودش است.

 

می‌شود در زندگی یک طیف بود. دو سرِ طیف می‌تواند اعتقاد و بی‌اعتقادی باشد. هر دو چیزِ متضادِ هم.

 

زندگی پارادوکسیکال است و گریزی از آن نیست. پس تعارض در اخلاق نه فضیلت است نه عیب. بلکه یک ویژگی است فقط. تضاد نیست. چون تضاد فقط در نگرشِ جدابینی قابلِ بیان است. در نگرشی که همه‌چیز از همه‌چیز جدا ست و می‌گوید: این لحظه از لحظۀ پیشین جدا ست. این سال از سالِ دیگر جدا ست. با این نگرش است که می‌شود لحظه را با لحظاتِ دیگر قیاس کرد و تضاد را نشان داد. اما در واقعیت، این لحظه از لحظۀ پیشین جدا نیست؛ چون ادارک‌کنندۀ هر دو یکی ست و این یک ادارک‌کننده، تداومِ خود را نمی‌تواند بدونِ درنظرگرفتنِ لحظاتِ پیشین و آتی نشان دهد.

 

حال موجودی که خودش مداوم است، چطور می‌تواند یک لحظه‌اش را از لحظۀ پیشینش جدا کند؟ ممکن نیست از نظرم. (شاید استدلالم واضح نباشد. مشکل از بیانِ ناقص است.)

 

پس دوگانگی و تضاد در اخلاقِ آدمیان نیست. فقط تعارض و پارادکس است. این بد است در عینِ خوب‌بودنش. در این نگاه، چنان که قبلاً اندیشیده‌ام، قضاوتِ اخلاقی یا ارزش‌گذاری جایگاهی ندارد.

 

چه خوب است اگر همیشه به همه سوژه‌ها به همین دید بنگریم. به دیدِ طیف‌نگر که چیزی را از کلیت به‌طورِ جدا مطرح و بررسی نمی‌کند.

1 اردیبهشت 1395

مردن به وقتِ دوست داشتن [گفته]

یا تا وقتی یه چیزیُ دوست داری می‌میری

یا اون‌قدر زنده می‌مونی که ازش متنفر شی.

 

 

خلق و تاریخ [یادداشت]

 

 

گورِ پدرِ تاریخ. مختصر و مفید.

 

مضرترین چیز برای هنرمند، حضورِ تاریخ در خودآگاهش است. یعنی هنرمند در حینِ خلق، تاریخ پیشِ چشمش باشد. از آن بترسد یا ستایشش کند تفاوتی نمی‌کند. زنده‌نگه‌داشتنِ گذشته، فعالیتِ گذشته در خودآگاه، به‌گونه‌ای که مانعِ خلق شود، افتضاح‌ترین موقعیتِ هنرمند است.

 

یک جمله‌ای هست از محمد که اعوذُ باللهِ مِن عِلمٍ لایَنفَعُ. مصداقِ بارزِ دانشِ بی‌خود، همین تاریخ است.

 

این حرف‌ها برایم وسوسه‌انگیز است. از این گزارۀ «تاریخ را فراموش کنم» به این گزاره می‌رسم که «اصلاً خواندنِ تاریخ برای خلق بیهوده است.» اتفاقاً هرچه بیشتر بخوانم و بدانم، به‌خاطرِ لاینفع‌بودنش، از خلق دورتر می‌افتم. پس فکر‌ کرده‌ای چرا بیشترِ هنرمندان در نیمۀ دومِ عمر به سبک و حسِ خود می‌رسند؟ چون نیمۀ اول را صرفِ اندوختنِ علمِ نه‌درجا کرده‌اند.

 

علمِ سیاه و علمِ سفید. یا علم، سیاه و جهل، سفید.

 

ببین. تاریخ، گفتم، سیاه است. مثلِ یک برگِ کاغذ که طیِ سال‌ها هرکسی چیزی رویش نوشته. حالا تو هرچه بنویسی، اگر بتوانی بنویسی، برای خودت هم ناخوانا ست. اصلاً کجا نوشته‌ای؟ اصلاً از کجا معلوم است که نوشته‌ای؟ دیگر این که چه نوشته‌ای سؤالِ نابه‌جایی ست!

 

فراموش کن. تاریخ می‌دانی، ندان. تو پژوهشگرِ هنر نیستی. تو داری خلق می‌کنی. نفی کن. انکار کن.

 

دامی و مرغ از تو رَمَد!

رو لانه شو!

رو!

لانه شو!

 

16 دی 1394

 

رفتن مهم است [فلسفه‌بافی]

 

ارزش. دیگر این‌طور فکر می‌کنم که مفاهیمِ جهان و من و دیگری، گرچه بیهوده و نامعقول و مسخره و در یک کلام، ابزورد اند، هنوز هستند. پس دیگر می‌توانم بدانم که درکل پوچ‌انگار نیستم. یعنی چیزهایی هستند که برایم ارزشمندند. یعنی جهان با تمامِ ابزوردی‌اش، برایم ارزشمند است. یعنی نامعقولیِ مرابطه و مسخرگیِ زندگی برایم ارزشمند است. چون هستند. و برای من هرچه هست زیباست.

آگاهی و زیبایی. گفتم هرچه هست زیباست. نه، این درست نیست. باید بگویم آگاهی زیباست و هرچه مربوط به آگاهی باشد زیباست. مهم نیست آگاهی دردناک باشد یا کاشفِ درد. مهم نیست درکِ زیبایی با رنج همراه باشد یا با شادی. آن‌چه مهم است، این است که برای من زیبایی تنها در آگاهی قابلِ تصور است. از دیدنِ انسانِ آگاه لذت می‌برم. از دیدنِ آینه لذت می‌برم. از همه آن‌چه مرا به خودم می‌رساند لذت می‌برم.

آگاهی. این آگاهی که می‌گویم یعنی چه؟ منظورم آگاه‌شدن به کیفیتِ من و جهان و دیگری است. پس هرچیزی می‌تواند آگاهی‌بخش باشد؛ اما من آن چیزی را آگاهی‌افزا می‌دانم که ابزورد باشد و تلاش نکند وجهه‌ای منطقی به جهان بدهد. از آن اثرِ هنری خوشم می‌آید که تکه‌ای از بیهودگی نامعقولِ من و جهان و دیگری را نشانم بدهد. فرقی نمی‌کند لحنش تلخ و فضایش تاریک باشد یا شیرین و روشن. و در مسیرِ زندگی‌ام به سمتی می‌روم که آگاهی هست؛ یعنی به سمتی که آن‌جا نامعقولیِ جهان کشف شود؛ کشف در هر دو معنیِ برهنگی و ازبین‌بردگی.

نامعقولی و آگاهی و انتخاب. وقتی می‌گویم جهان نامعقول است، یعنی چیزها همه نامعقول ،و در نامعقولی با هم برابرند. هیچ‌چیزی کمتر از چیزِ دیگر نامعقول نیست. بعد می‌گویم به سوی آگاهی می‌روم. این آگاهی هم خودش چون که یک چیز است، نامعقول است. من چه می‌کنم؟ انتخاب! بر چه اساس از میانِ چیزهایی که در نامعقولی با هم برابرند، یکی را انتخاب می‌کنم؟

آگاهی از آگاهی. آگاهی دومینو است. وقتی اولین ضربه این باشد که جهان نامعقول است، دیگر فکرنکردن دربارۀ این فیل* غیرممکن است. مهره‌ها دارند مدام فرو می‌ریزند و من می‌دانم که دیگر نمی‌توانم از آن جلوگیری کنم مگر بمیرم. پس چه می‌کنم؟ من که برآیندِ جهان‌ها و تاریخ‌ها و انسان‌ها و داستان‌ها هستم، من که تقریباً منحصر به فرد هستم، انتخاب می‌کنم که ناشیانه مقابلِ نامعقولیِ جهان نه‌ایستم؛ بلکه آن را بپذیرم، نمایشش بدهم، تا از آگاهی‌ام آگاه باشم. این پذیرفتن، نمایش‌دادن و آگاهی از آگاهی نیز به‌ همان اندازه متشخص و متمایز است که من.

آگاهی و ارزش. وقتی می‌گویم به سمتی می‌روم که آگاهی هست، پس بقیۀ سمت‌ها را انکار می‌کنم؟ نه. آگاهی همه جا هست ،و من به هر سو که بروم به آن می‌رسم. پس ارزشِ همه راه‌ها برابر است. «بکوش تا عظمت در نگاهت باشد نه در آنچه می نگری.»**‌ این‌جا دیگر راه مهم نیست، رفتن مهم است.

 

 

* Inception; A film directed by Christopher Nolan ;2010

** آندره ژید

 

22 آبان 1394

 

که چه بشه؟ [یادداشتِ شخصی]

 

نوشته‌های باقی‌مانده‌ام از سال‌های 91 و 90 را می‌خواندم. اندوهی که به‌تازگی کشفش کرده‌ام به‌سراغم آمد و اصطلاحاً خِفتم کرد. وقتی که ازدست‌دررفته گریه می‌کردم، از خودم پرسیدم چرا ناراحتی؟ چه‌ته؟ نمی‌دانستم. بعدش که آرام شدم خودم را و رفتارم را تحلیل کردم. حالا می‌دانم که این اندوهِ تازه که اولین‌بار وقتی آمد سراغم که داشتم یادداشت‌های روزانۀ سال 89 را می‌خواندم به‌خاطرِ حسِ ازدست‌دادگی یا ازدست‌رفتگی نیست. از جنسِ سطحیِ وای چه دورانی بود! نیست. از جنسِ روشنفکرانۀ عجب خری بودما! چه خوب که دیگه اون‌طوری نیستم! نیست. جنسش اصل و ازآب‌گذشته‌ ست. می‌گیرد بد!

 

ناآرامیِ عمیقی ست واقعاً. مطمئنم که این حالت نه به‌خاطرِ ازدست‌دادن‌های ظاهری است نه به‌خاطرِ به‌دست‌آورده‌های ظاهری؛ بلکه حسی واقعی و زیبا ست. و به همین دو دلیل، دردناک و اندوهناک هم هست. دیدنِ زیباییِ خودم آزارم می‌دهد؛ اما پذیرفته‌ام که نمی‌توانم زیبا نباشم و این‌که منِ گذشته‌ام به من می‌گوید زهری بی‌پادزهرم در معرضِ تو. با خواندنِ این یادداشت‌ها، با نگاه‌کردن به این پاره‌پاره‌های باقی‌مانده از یک گذشته، گذشتِ زمان را بر تنِ خودم حس می‌کنم و به مرگ پی می‌برم. به زوال. جایی فکر کرده‌ام که هرچه‌ زوال پذیرد واقعاً زیبا ست. و می‌دانم که هرچه زیبا ست قطعاً زوال‌پذیر است.

 

من این تکه‌های خودم را فراموش کرده بودم. این شایق و این مرغِ خیال و این سیاوش یوسفی؛ نوشته‌هایم را با این نام‌های مستعار امضا کرده‌ام. بعضی تاریخ دارند. بعضی ندارند. اما ویژگیِ اصلیِ همه‌شان فراموش‌شدگی ‌ست. سخنی هست که شریعتی می‌گوید از توماس ولف است: نوشتن برای فراموش‌کردن است نه به‌یادآوردن. اما کارِ خطرناکی ست خواندنِ هرچیزی که نوشته‌ شده است. یادآوریِ آن‌چیزی که تلاش کرده‌ام فراموش کنم. اما خواندنِ بعضی نوشته‌ها... یادآوریِ آن‌چیزهایی‌ ست که برایم مهم بوده اند روزگاری؛ اما فراموش‌شان کرده‌ام. آیا این نه‌یعنی خودم را فراموش کرده‌ام؟ بله. برای این‌که با خودِ تازه‌ام باشم خودِ قبلی را فراموش کرده‌ام. همان‌طور که اگر ملتی بخواهد زندگیِ راحتی داشته باشد، تاریخش را فراموش کند بهتر است...

 

سخن دراز نکنم. هرچند حرفِ سنگینی هنوز روی دلم هست. حرفی که نمی‌دانم چیست و به چه‌کسی و کجا گفته خواهد شد. این دو نوشته، نمونه‌هایی از نوشته‌های آن دورانم‌اند. به‌همان شکل و شمایلی که آن‌موقع نوشته شده‌اند، امروز تایپ شده‌اند؛ بدونِ تصرف و دخالتِ منِ امروز، به‌جز در مواردِ علایمِ نگارشی و افزودنِ کسره‌های اضافه.

 

نثرِ داستانی از داستانِ زاریِ ساعت نوشتۀ بهار 1391

... نرسیده به فلکۀ مُصلّی دوتا موتوری فحشش دادند، متوجه نشد تا این که به اسم صدایش زدند. نگاهشان کرد. یک موتور بود و دو سوار. بهش علامت می‌دادند که بزن کنار. هر دو سبیل‌سیاه و آن‌یکی که ریش داشت، ریش‌بلند. و لپ‌هاشان گود افتاده بود و صورت‌هاشان کدر و کبود. بهنام محل‌شان نگذاشت با یک بیلاخ، سرعت گرفت و رفت؛ اما موتوری‌ها دست‌بردار نبودند. رفتند کنارش و دوباره فحش و اشاره. «بذار واایستم ببینم این دوتا شیره‌ای‌ها چه می‌گن.» زد کنار. سرِ فلکۀ مصلّی. موتوری‌ها کمی جلوتر از بهنام پیاده شدند. بهنام پیاده شد و تکیه داد به موتورش و مثلِ همیشه نترس، بغل وا کرد تا دعوا را ببوسد. نگاه‌شان می‌کرد: یکی زنجیرک درآورده بود و پِر می‌داد. یکی هم داشت از جیبِ شلوارِ شش‌جیبش چاقو درمی‌آورد. و هر دو داد و بیداد می‌کردند و فحش می‌دادند. بهنام فقط تکیه داده بود به موتور و حالا داشت سیگار هم می‌کشید. مغازه‌دارها جمع شده بودند و رهگذرها تا جایی که چشم‌شان یاری می‌داد، نگاه می‌کردند. آمدند جلو. بهنام راست شد. او که زنجیرک داشت جلوتر. بهنام ته‌سیگارِ سرخش را انداخت توی صورتِ آن‌یکی و لگد زد توی شقیقۀ زنجیرکی که پخشِ زمین شد. آن‌یکی صورتش داشت می‌سوخت و بهنام لبخند به لب داشت. مرد گفت: «که پولِ مینا نمی‌دی نه؟» بهنام قه‌قهه کرد: «پَ شما دو تا کاکاهای اون دخترۀ لاشی هستین!» نزدیک آمد. چاقویش برق می‌زد. حمله کرد. بهنام دستِ طرف را گرفت پیچاند. با زانوی راست کوبید به رانش و با پایِ دیگرش چنان زد به ساقِ پای طرف که از درد مچاله شد کفِ زمین. دیگری بلند شده بود. دماغش خونی بود. دوباره واایستاد به پِر دادن. بهنام رفت طرفش. زنجیرک را قبل از این که بخورد به شانه‌اش در هوا گرفت و از دستِ طرف کشید و پرت کرد توی جو. رفت جلو. یقه را گرفت و با پیشانی دو تا کوفت به صورتش و هُلش داد طرفِ یک ماشینِ سفید که ایستاده بود همان‌جا. بهنام عاشقِ این بود که طرفِ دعوایش دو تا باشند. دوباره رفت سراغِ آن‌یکی. با مشت یکی خواباند زیرِ چشم و یکی نواخت میانِ استخوان‌های سینه و بعدش لگدی کشید زیر تخم طرف. افتاد. حالا نوبتِ آن‌یکی بود. کمرش را تکیه داده بود به تهِ ماشین و داشت خونِ دماغ و دهانش را با دست پاک می‌کرد. بهنام فوری رفت طرفش. با دستِ راست چانۀ زبر و ریشِ طرف را گرفت و پاشنۀ سرش را کوفت به شیشۀ عقبِ ماشین و با دستِ دیگرش بیضه‌های مرد را گرفت و چنان فشار داد که چشم‌های بی‌حالتِ مرد پر از آب شد. بهنام لبش را برد نزدیک گوشِ طرف: «بارِ آخرتون باشه از این گه‌خوری‌ها می‌کنین. دفعۀ دیگه بیاین سراغم،...» بیشتر فشرد: «... این‌ها آب‌پز می‌کنم می‌دم به خوردِ همون ددۀ جنده‌تون.» وقتی رهایش کرد، مردِ ریشی ولو شد کفِ آسفالت. بهنام فوری پرید روی موتورش و راند. رفت طرفِ خانه. بی‌سابقه! کم‌تر از دو دقیقه دو نفر را زمین‌گیر کرده بود! بدنش گرم بود و سوز و سرما را پس می‌زد؛ اما در اعماقِ دلش می‌گفت: «که چه بشه؟»

 

شخصیت‌شناسی نوشته‌ای از بهارِ سال 1391

صفحۀ1

سلام بهنام؛

آدمِ لات‌و‌لوت و هوس‌بازی هستی. خیلی ازت بدم میاد. اما مجبورم باهات کار کنم. مجبورم با این که بدی، ولی خوب نشونت بدم. نه این که بگم خوبی. من یه نمایشِ خوب دارم و یه خوب‌نشون‌دادن. گزینۀ (1) هدفِ منه. این‌قدر ادعات نشه. هیچ‌گهی نیستی. گه‌خوری اضافی هم نکن. از اون‌ور می‌ری دختربازی. بعدش می‌ری عرق بخری، بچه‌باز هم خو هستی، دیگه چه‌ته؟ با زنِ‌کاکات هم خو هسی. دیه چه می‌خوای؟ مردکۀ سیگاری چیش‌چرون. حیف که تو قصه لازمت دارم وگرنه همین‌الآن می‌زدم دهنت سرویس می‌کردم. برو اصلاً نمی‌خوامت. بهنامِ صفحۀ‌بعدی ببین. برو گم شو. دیگه حتی تو قصه هم نمی‌خوامت. من بهنامِ خودم پیدا کردم. برو وقتی بهنام شدی بیا ببینم چی‌کار می‌تونم واسه‌ت بکنم. گم شو.

صفحۀ2

سلام بهنام؛

به‌خدا راهش این نیست. خوب می‌دونی دارم چی می‌گم. تو یه هنرمندی. یه خیاطی. چرا نمی‌تونی یه لباسِ خوب برای خودت بدوزی؟ به‌خدا خوشی که دنبالش می‌گردی تو این چیزا نیست. چقدر فیلم بازی می‌کنی؟ یه لحظه به خودت برگرد. یه لحظه خودت باش. بس کن. برو از «خیمه‌زن» شراب بِستون. شادی واقعی اون‌جا ست. تو دستِ اونه. این همه دنیا رو پوچ و بیهوده نبین. چرا این قدر عصبی و افسرده؟ ول کن تو رو خدا. بیا یه لحظه با من بشین تا برات بگم دنیا برای ناامیدی و بی‌حالی آفریده نشده. من دوستت دارم. نمی‌خوام تو هم مثلِ خیلی‌های دیگه توی این غم و اندوهِ بی‌موردت بمیری. بیا جای این همه گناه، لوطی‌وار واایستا جلوی نفست و بزن تو سرش. من از آدم‌هایی که ادعا ندارن [با وجودِ داشتنِ زور یا هرچیز دیگه‌ای] خیلی خوشم میاد. تو هم یکی از همون‌هایی. به‌خاطرِ همینه که می‌خوام کمکت کنم. تو رو به خدا. بس کن. برگرد. حیف که گوش نمی‌دی به حرف‌هام. (مثلِ همه)

 

چقدر بی‌شباهتم به تو من!

 

12 مهر 1394

 

آگاهی و ناآگاهی [اندیشه]

گذر از ناآگاهی به آگاهی لزوماً گذر از تاریکی به نور نیست. این قیاس این‌جا بی‌جا ست.

 

8 مهر 1394

دیدن اما نه فقط دیدن [اندیشه]

اگر بتوانم رفتار و حرفِ کسی را داوری کنم، نشانۀ این است که درمیانِ من و او محبت نیست. محبت دقیقاً همان چیزی است که جلوِ داوری‌کردنِ ذهن را می‌گیرد. اگر بخواهند برای مهرورزی آیینی بنویسند، اولین گزاره‌اش این است: «ببینش اما فقط ببینش.»

 

2 مهر 1394

عینیت و زیبایی و زمان [اندیشه]

 

آن‌جا که زمان بگذرد و گذرِ زمان را احساس کنم. آن‌جا که زیبایی در معرضِ نابودی است. آن‌جا که مرگ در همه‌چیزی هست و احساس شود. آن‌جا که عینیت با تمامِ خشونت و آشتی‌ناپذیری‌اش حضور دارد. آن‌جا که من هستم اما حضورم از کلمه نیست. حضورم محضِ حضور است. عینِ محض.

-

من بسترم که زیبایی و زمان با هم بخوابند ،و عینیت این کنش است. می‌دانم که عینیت اروتیک است. عینیت لحظه‌ای ناپایدار است .و عینیت جنبش و تحرک و رخوت و سکون و سکوت و سنگینی است.

 

22 شهریور 1394

 

زیبایی، عینیت، کلمه [اندیشه]

 

آن‌چه اسم ندارد زیباست یا آن‌چه زیباست اسم ندارد؟

-

واقعیتِ عینی زیباست. اصلاً زیبایی همان عینیت است.

-

اما زیبایی هم کلمه است. می‌بینی که زبان چقدر فریب‌کار و پدرسگ است.

-

زیبایی آن‌جاست که زبان هست؛ یعنی همان‌جا که منم. آیا آن‌جا که من نیستم، زیبا نیست؟ نه. آن‌جا و آن‌چه در تاریخِ من نیست، زیبا نیست.

-

اما عینیت تنها چیزی است که همه‌جا هست و به من وابسته نیست. من دربرابرِ عینیت جز عین (چشم) نیستم. عینیت به تحلیل درنمی‌آید. به کلمه درنمی‌آید در ذاتِ خودش. تحلیل، بازشناخت و کلمه، در ذهنِ من‌اند فقط و نه بیرون از من.

-

بپذیرم و نستیزم. عشق و علاقه‌ام را به عینیت و زیبایی. اسارتم را در ذهن و زبان.

-

گزیری از ذهن و زبان ندارم مگر با مرگ؛ و این ناگزیری به‌خاطرِ ترس از مرگ است. پس همیشه با امیدِ روشنی ادامه می‌دهم. امیدِ مرگ و وصلِ عینیت شدن و زیباشدن.

-

و هر جا که کلمه نباشد و هر جا که گذرِ زمان را حس کنم و زیبا شوم و زیبایی را ببینم، و هر جا که گمان نکنم و فکر نکنم و حرف نزنم، و هر جا سکوت باشد و من با کلمه سکوت را به هم نزنم، آن‌جا عینیت عیان شود.

 

20 و 21 شهریور 1394

 

هست، فعلی مشارکتی [فلسفه‌بافی]

 

اگر جا جا است، وقت وقت است، آدم آدم است، پس ارزش به چیست؟ حسِ غلطی دارم به این ایده‌ و شیوه‌ام. نادرستم انگار. چرا برای جز خودم ارزش قائل نیستم؟ چرا برای جز خودم ارزش قائل باشم؟ هیچ ایده‌ای ندارم کدام سؤال درست است و کدام نادرست.

ارزشِ دیگری به خودش است یا به من؟ این ارزش اصلاً کجا هست؟ در من است یا در دیگری یا در میانِ ما در مرابطه‌مان؟ مدتی فکر می‌کردم اگر انسان نمی‌بود، خدا نمی‌بود و دقیقاً در همان دم، برعکس هم. وجودِ هر دو به وجودِ هر دو بسته است. ارزشِ هر دو هم به وجودِ هر دو است. پس اساسِ اندیشه‌ام و مبنای ارزشی‌ام وجود است. وجود یعنی چه؟

وجود در نظرِ امشبم یعنی حضورِ فعال؛ دربرابرِ حضورِ منفعل. فعال در چه؟ در حضور. این فعالیت کجا نمود پیدا می‌کند؟ در لمسِ حضور و دیده‌شنیده‌‌بوییده‌چشیده‌شدن. پس حضور و نتیجتاً وجود، به دو قطب نیازمند است که اگر یکی نباشد، دیگری نیست. هست، فعلی مشارکتی است بی‌گمان.

هستی‌ام از دیگری است. هستیِ دیگری از من. هستیِ او از «او» است و هستیِ «او» از او. همین که رابطه‌ای شکل بگیرد میانِ دو او، هستی شکل می‌گیرد. هر دو، سهمِ رابطۀ خود را میان می‌گذارند و اگر یکی برود، دیگری هم رفته است. این است که دیدم که جانم می‌رود یا ای در میانِ جانم و جان از تو بی‌خبر یا همه تو بودنِ من توجیه‌پذیر می‌شود. یکی‌شدنِ عاشق و معشوق از این‌جا است که هر دو فعالِ فعلِ مفردِ هست شده‌اند.

ارزشِ جا، ارزشِ وقت، ارزشِ آدم (دیگری)، به هستی است. و رسیدم که هستی مشارکتی است. پس هر جا که من تنها سهمِ رابطه‌ام را بگذارم ارزش ندارد. اما اندوهی که از نقصان می‌آید و از نبودِ سهمِ دیگری، چقدر ارزش دارد؟

گیجم واقعاً شدیداً اصلاً اساساً.

 

10 شهریور 1394

 

افرادِ باقی‌مانده [فلسفه‌بافی- نگاه به اجتماع]

 

خانواده اولین و مهم‌ترین نهادی است که مسئولیتِ بیگانه‌کردنِ فرد با طبیعتِ خود را بر عهده دارد و این مسئولیت را با ابزارهای فیزیکی و روانی (فرمی و محتوایی) به انجام می‌رساند. پایدارترینِ این ابزارها، مفاهیمِ پدر و مادر، خون ،و حریم شخصی و مالکیت هستند. ابزارهای دیگری که بسیار هم به کار می‌آیند، عرف و اخلاق و قانون‌اند. این همه، فرد را از طبیعتِ خود بیگانه و از خود دور و منحرف می‌کنند ،و از فرد موجودی اجتماعی می‌سازند. این انحراف و بیگانگی چگونه است؟

از جنبه‌های طبیعیِ فرد، نیروی جنسی است. این نیرو با قدرتِ خانواده و با ابزارهای یادشده، چنان نادیده گرفته می‌شود و چنان سرکوب می‌شود که فردِ ناآگاه، جز تصویری مخدوش و منحرف و حتی منفور و ضدانسانی از این نیرو، چیزِ دیگری در ذهن ندارد. درحالی‌که اگر (و این یک اگرِ آرمانی و تحقق‌ناپذیر است) خانواده به فرد برای برخورد با این نیرو آگاهی می‌داد، بیماری و انحرافِ ناشی از ناآگاهی پدیدار نمی‌شد. خانواده باعث می‌شود فرد به ایدۀ رمز‌گرایی و کنشِ پنهان‌کاری روی‌ بیاورد ،و این نیرو را مرموز و ممنوع و محکوم بینگارد.

جهان و طبیعت در خانواده، دیگریِ خطرناک وانمود می‌شوند. این ایده در مفاهیمِ حریمِ شخصی و قفل و کلید و در و دیوار پدیدار است. خانواده در ترساندنِ فرد از محیط و طبیعت تمامِ وجوهِ انسانی را کنار می‌گذارد: می‌کُشد، طرد و لعنت می‌کند، سایه می‌اندازد، خفه می‌کند .و با مفاهیم و با زبان، فرد را بازی می‌دهد و منحرف می‌سازد.

این کنشِ توهم‌زا و انحراف‌گرا، چه دلیلی جز این دارد که خانواده فرد را نیز چیزی می‌بیند مانندِ ماشین یا تلویزیون که می‌تواند آن را کاملاً دراختیار بگیرد؟ نگرندۀ این نگاهِ داشتن‌محور مجبور است برای نگه‌داشتنِ فرد در حریمِ شخصیِ خود، او را منحرف کند. خانواده از مفاهیمی ارزشی نظیرِ محرم و نامحرم، شهادت در راهِ اهلِ خانه،... سوءاستفاده می‌کند تا فرد را نگه دارد در خود؛ برای بقای خود. خانواده خود را کانونِ تمامِ نیکی‌ها و خیرها وامی‌نماید و جهان و طبیعت را منبع و محلِ شر و شرارت. از اخلاق و عرف و قانون سوءاستفاده می‌کند تا رفتارهای ظاهراً نادرستِ فرد را گناه جلوه دهد ،و سپس خود را تنها پناهگاهِ توبه‌پذیر معرفی می‌کند. درحالی‌که اگر فرد به خودآگاهی و تن‌آگاهی و جهان‌آگاهی برسد، پوچی و ناکارآمدیِ مفاهیمی نظیرِ گناه و پشیمانی و توبه بر او نمایان می‌شود ،و زندگیِ اجتماعی و عرف و اخلاق را به هدفِ ادامۀ خود-تن-جهان‌آگاهی نفی می‌کند. این پدیده، تاریخی و واقعی است ،و تاریخی‌ترین و واقعی‌ترین انسان‌ها مصادیقِ این ایده هستند؛ از پیامبران گرفته تا کشورگشایان و خون‌ریزان: افرادی که فرد باقی ماندند ،و باقی ماندند.

 

21 مرداد 1394

 

کیفیتِ ایرانی چیست؟‌[ادبیات- فلسفه‌بافی]

 

این سؤالی است که دربارۀ ادبیاتِ معمایی-کارآگاهی می‌پرسم.

در این که همه انسانیم و ویژگی‌های مشترکِ فراوان داریم، شک نیست؛ اصلاً بدهی است .و بدیهی‌تر از این، وجودِ تفاوت‌های فردی و فرهنگی است .و در واقع، شخصیت برآیندِ این تفاوت‌ها است. حال که این‌گونه است، آیا معما و کارآگاهی در فرهنگ‌های مختلف، متفاوت‌اند؟

تفاوت‌ها ساختاری نیستند؛ محتوایی و ظاهری‌اند: آن‌چه معمای فارسی را از معمای انگلیسی متمایز می‌کند، نه ساختارِ معما و کارآگاهی، بلکه محتوا و ظاهرِ معما و کارآگاهی است.

کیفیتِ فرهنگیِ معمای فارسی، در جهان‌بینیِ نویسنده، لحنِ روایت، فضای ذهنی‌-زبانیِ اثر پدیدار است. فارسی، هویتِ خود را یافته می‌‌داند و شخصیتی دارد تثبیت‌شده. به همه‌چیز از بالا نگاه می‌کند و خود را فراتر از جهان می‌پندارد ،و به‌همین‌دلیل است که به کلیاتِ جهان می‌اندیشد و جزئیات در نظرش بی‌ارزش‌اند. منطقِ فارسی چگونه منطقی است؟ این منطق در کجا پدیدار می‌شود؟

خود و دیگری. در این دوگانه است که هر منطقی پدیدار می‌شود؛ در ارتباط و مرابطه با دیگری‌ها: خدا، جهان و طبیعت، جامعه، خانواده، خود.

خدا خالق و مربی و حاکمِ او ست ،و او وجودِ خود را از خدا می‌داند. غایتِ او بازگشتن به مبدأ (خدا) است و در این راه می‌کوشد. کوشش و تلاشی که ریاضت تعبیرِ آن است. پس منطقِ ارتباطِ او با خدا ،و انگیزه و خواستِ او در این رابطه، نفیِ خود و بازگشت به خدا ،و ریاضت است.

جهان باآن‌که مخلوقِ خدای خیر است، در راهِ بازگشتنِ شخص به خدا، مانع و درنتیجه شر است. جهان، شیطانی و گناه‌آلود است و کثیف. جسم نیز که جزئی از این جهانِ مادی است، شر و گناهناک و کثیف است. ریاضتِ شخص، معطوف به نخواستنِ زندگیِ مادی است و غایتِ شخص، مرگِ مادی و آزادکردنِ روح است.

جامعه، بسته به نگاهِ شخص، جای ستیزه یا مهربانی است. هدف در هر دو حالت، بازگشتن به خدا است. جامعه وسیله است و فارسی، جامعه و اصلاح و پیشبردِ آن را هدف قرار نمی‌دهد و اگر قرار دهد، هدفی کوتاه‌مدت است که غایت و نهایت نیست؛ چه برخی گمان می‌کنند زیستن در جامعۀ معطوف به خدا، بهتر از زندگی‌کردن در جامعۀ پشت به خدا است؛ پس باید جامعه را به خدا معطوف کرد و جامعه‌ای خدایی برساخت.

خانواده نیز ابزاری است برای تکمیلِ ایمان ،و فداکردنِ آن در راهِ ایمان، غایت است.

منطقِ رابطۀ شخص با خودش، نفیِ تن به‌سوی اعتلای روح است.

بسیار روشن است که آن‌چه تا این‌جا به‌عنوانِ منطقِ ارتباطِ شخص با دیگری بیان کرده‌ام، ایده‌های آرمانیِ این فرهنگ است و با آن‌چه در عمل می‌شود، متفاوت.

رُویۀ فرهنگِ فارسی، معاش و معاشرت است ،و منطقِ رابطه، عرف و عادت و خرافه. خودجویی و خداجویی ،و خودشناسی و خداشناسی در این رَویه جایی ندارند .و اگر برای زندگی، تعابیرِ کردن و شناختن و گذراندن وجود داشته باشد، زندگی در این رَویه، گذراندن است و وصل‌کردنِ ایام به هم با هدفِ معاش و معاشرت فقط. در این‌جا، غایتِ وجودی معروفیت است نه معرفت.

آن‌چه اکنون پس از این تحلیلِ دومین به آن فکر می‌کنم، این است که این رَویه، رویۀ زندگیِ اجتماعیِ انسان (در کلِ جهان‌ِ انسانی) است .و باز هم به این نتیجه می‌رسم که تفاوتِ فرهنگ‌ها در ساختارهای منطقِ اجتماعی نیست؛ چه، این ساختارها در اساس یکی اند ؛بلکه تفاوت‌ها در محتوا و ظاهر است فقط. ابزارها و شیوه‌های بیان متفاوت‌اند نه ساختارها.

پس معما و کارآگاهی و جنایتِ فارسی از نظرِ ساختارِ فرهنگی با معما و کارآگاهی و جنایتِ دیگر فرهنگ-زبان‌ها تفاوتی ندارند. منطقِ این‌ها، جهان‌شمول و همگانی است ،و انگیزه و خواست و مانعِ‌عملشان محدود و قابلِ شمارش است. در واقع، باعثِ تفاوت، محتوا و ظاهر است و بس.

 

پ.ن1: در مبحثِ بالا از سه‌گانۀ فرم، محتوا، ساختار استفاده کرده‌ام.

پ.ن2: به‌جای فرهنگِ ایرانی، از فرهنگِ فارسی حرف می‌زنم.

 

19 مرداد 1394

 

خشنودی، خوش‌وقتی [فلسفه‌بافی]

 

 

وجودِ خوشی دو گونه است: خشنودی، خوش‌وقتی. چه تفاوتی دارند؟

در جهانِ انسانی، آن‌چه از خوشی به‌دست‌آمدنی است، خوش‌وقتی است. لذاتِ گذرا و همچنین وجودِ دیگری به نامِ بد‌وقتی نشان از خوش‌وقتی‌اند. خوش‌وقتی عاملی بیرونی دارد؛ هنر، خوردن، سکس، عدالت: همه اتفاقاتی‌اند که بدونِ وجودِ بیرون برای انسان نمی‌افتند .و وقتی این عاملِ بیرونی از بین برود، خوش‌وقتی محو می‌شود و جایش را بدوقتی پر می‌کند. پس انسام مدام در نوسانِ بدوقتی-خوش‌وقتی است و همواره درپیِ پناهگاهی می‌گردد که آن‌جا برایش خوش‌وقتی داشته باشد. جایی می‌رود که خوش‌وقتی داشته باشد، غذایی می‌خورد، رابطه‌ای برقرار می‌کند، آرمانی اجتماعی-ایدئولوژیک انتخاب می‌کند که خوش‌وقتی داشته باشد. خوش‌وقتی و بدوقتی در این نگاه، اشیایی اُبژکتیو هستند که می‌توان تصاحب‌شان کرد، خرید، دزدید. نکتۀ دیگر این که در این جهانِ انسانی که همه‌چیزی ازدست‌رونده است، حالِ خوش و حالِ بد هم پایدار نیستند و انسان منفعل است؛ یعنی مفعولِ این حالات است: لحظه‌ای خوشی به او دخول می‌کند، دمی بدی او را می‌گاید.

در جهانِ غیرانسانی، چون وقت وجود ندارد، پس خوش و بد نمی‌توانند به وقت وارد بشوند؛ در این جهان خوش و بد وجود ندارد. این جهان، هستیِ فعال است و حضورِ فعال است. در این نگاه، جهان و وجودِ غیرِانسانی هر دو فاعل‌اند. چیزی از هم نمی‌گیرند، پس نمی‌دهند هم. جهانِ معامله نیست، جهانِ مبادله نیست. جهانِ تقاطع و برخوردِ هستی‌ها و جابه‌جایی است. بینِ دو سنگ چیزی جابه‌جا نمی‌شود؛ بلکه خودِ سنگ‌ها هستند که جابه‌جا می‌شوند. جهان و وجودِ غیرِانسانی در این نگاه، هم‌جنس‌ هستند و در عملِ جنسی‌شان، هردو فاعل، بدونِ مفعول. این وجودِ غیرِانسانی، چنان که خودِ جهان هست، جا و وقت ندارد؛ خودش جا و وقت است. دربرابر، جهانِ انسانی، چون جا و وقت را دارد، از دست‌شان می‌دهد؛ مصداقِ بارزش مرگ است.

پس خوشی و بدی در دو جهانِ انسانی و غیرِانسانی، حضورهای متفاوت‌ دارند: در جهانِ انسانی، ابژه‌هایی برای داشتن‌اند؛ اما در جهانِ غیرِانسانی، حضور و وجودند، از دست نمی‌روند، به دست نمی‌آیند هم.

 

11 مرداد 1394

 

کاربردِ زبان در نفهمیدن [فلسفه‌بافی-ادبیات]

 

سؤالی که همیشه مطرح می‌شود دربارۀ متونِ نثرِ کهن در سبکِ مصنوع و متکلف (کتاب‌هایی نظیرِ تاریخ‌ جهان‌گشای جوینی، نفثه المصدور، تاریخ وصاف،...) این است که چرا؟ فلسفۀ شکل‌گیریِ چنین نثری واقعاً چیست؟ در تحلیل‌ها علاوه بر مسائلِ سیاسی-اجتماعیِ زمان، به این نکته نیز باید توجه شود (حتماً دیگرانی پیش از من توجه کرده‌اند) که مقصودِ این نویسندگان، غرابت هم بوده‌ است؛ یعنی خواننده به‌راحتی درنیابد. یعنی هر خواننده‌ای به سراغِ متن نیاید، و اگر آمد، از راه برگردد.

امروزه نیز برخی شاعران و نویسندگان هستند که این شیوه را درپیش گرفته‌اند و شاید سرکردۀ این گروه، یدالله رؤیایی، از نظریه‌پردازانِ شعرِ حجم باشد. گروهِ دیرآشنا. گروهی که تلاش می‌کند تا نفهمیده باقی بماند. دیدار می‌نماید و پرهیز می‌کند.

آیا این کاربردِ زبان در نفهمیدن و دیرآشنایی، در زندگیِ اجتماعی-انسانی نیز اتفاق می‌افتد؟ منظورم این است که گوینده زبان را به‌گونه‌ای به کار بگیرد که با آن‌که کلمات روشن ،و جملات طبیعی و سالم‌اند، شنونده منظورِ اصلی را درنیابد. شاید این گوینده شنونده‌ای درخور می‌طلبد و تا نیابد، آرام نگیرد. چنین گوینده‌ای چه می‌گوید؟ از خودش. خودش را بیان می‌کند. و گوشی مستعد می‌طلبد تا درک کند. درک شود. گفتنِ عادی، گفتنِ ملتِ مبتذل، معطوف به چیزی جز خودِ گفتن است. جز کردنِ کار است. هدف به‌دست‌آوردن است. اما این گویندۀ خاص، جز عملِ گفتن را انجام نمی‌دهد. حتی ممکن است هیچ نگوید یا جملاتش بی‌معنا باشند؛ برایش معنای به‌عادت‌آغشته‌ای که به شیوه‌های معمول به‌ دست‌ می‌آید، هیچ نمی‌ارزد. بی‌معناترین جملات و کلمات در ذهنِ او حضور دارند. صدای سگ، صدای سنگ، صدای علف. برای ذهنِ مبتذلِ ملت، حتی سخن هم به‌سختی به معنا می‌رسد. در نگاهِ خاص، صدا حضور دارد. صدا را می‌بیند. لمس می‌کند. چون خواستی جز به‌دست‌آوردن دارد: شناخت. و نتیجتاً چیزی را از دست نمی‌دهد؛ چون از اساس صاحبِ چیزی نبوده است. خاص، صاحبِ شناخت نیست. صاحبِ عشق نیست. صاحبِ ایمان نیست. صاحبِ وجود نیست. پس هیچ‌چیزی را از دست نمی‌دهد. نه می‌میرد، نه شکست می‌خورد، نه دچارِ عذاب می‌شود. اما چگونه در این بودن باشم؟

هستم.

 

7 مرداد 1394

 

لانه، تولیدِ مثل؛ پناهگاه، بقا [یادداشتِ شخصی- فلسفه بافی]

جانور برای چه لانه می‌سازد؟ چرا به جایی پناه می‌برد؟ اول بدانم که لانه و پناهگاه دو چیزِ جدا هستند.

-

پیش از هرچیز، آن‌چه هدفِ جانور است، حفظِ جان و بقا است؛ پناهگاه به‌قصدِ بقا است. پس که جانور دانست باقی است، به تولیدِمثل می‌افتد؛ لانه، رو به تولیدِ مثل دارد و لزوماً قاصدِ بقا نیست.

-

لانه و پناهگاه. استعاره‌های جانور برای بیانِ هستن.

-

جانور تا در بقا قرار نگرفته، تنها است و جایی برای دیگری ندارد. همین که در بقا قرار گرفت، دیگری پیش می‌آید.

-

میمون‌سانان. لانه نمی‌سازند. نیازی ندارند. پناه می‌گیرند فقط. آن‌ هم بر بالای درختانِ بلند.

میمون‌سان باشم.

-

بقا چیست؟ برای من چیزی جز بقا نیست. و چون در جهان بقا نیست، من به شکست بیشتر می‌خورم. داروین گه می‌خورد می‌گوید بقای اصلح. من اصلحم بر جهان؛ که باقی می‌ماند؟

-

«جانور دانست باقی است» حرفِ مفت است اگر این دانستن یقین باشد. جهان لانۀ بقا نیست .و جانور در این بی‌بقا قرار نمی‌دارد.

-

می‌دانم که نه قرار برای من خواهد بود در بقا، نه بقا. پس چه کنم؟ پیِ دیگری بگیرم؟ سرِ خود بگیرم؟ من پذیرفته‌ام این جهان را؟ یا در جنگم با؟ دلهره دارم فقط.

 

6 تیر 1394

 

گفتن به امید نابودی [یادداشتِ شخصی-فلسفه‌بافی]

نابودی. نابودیِ هر‌چه می‌گویم. نابودیِ خودم. از خودم می‌گویم تا نابود بشود دیگر هیچ نماند جز تکه‌پاره‌های واژه‌گری‌ها این‌جا آن‌جا این‌رنگ آن‌رنگ... خودم را به‌ نام صدا می‌زنم با صدای تو تا نابود شود. چه بماند؟ شاید فقط صدای تو. شاید فقط تو. دیگر دیر است برای مهم نیست حتی. دیگر آن‌قدر دیر است که هیچ‌چیز در امان نیست...

 

نابودی. از همه‌چیز گفتن. همه‌چیز را گفتن. همه‌چیز را کوفتن به واژه و روفتن به کلام. همه‌چیز را صدازدن به نام. همه‌چیز را نابودکردن. نیستن.

 

نابودی. کشتن. سلاح؟ واژه. قاتل؟ خودم. مقتول؟ هر گفتنی هر باشنده هر هستنده که به واژه درآید. به گفت. سلاحِ خطری است واژه و گفت .و من. آدم. در تمامِ عمر، به کشتنِ هرچه هستنده برخاسته‌ام. از عشق و دوست. از پنجره. از نفرت. از سکوت و ساکن و متروک. از شاد و چراغ و عزا. از هرچه هستنده. می‌گویم. به امیدِ زنده‌ماندن. به قیمتِ نابودکردنِ هرچه جز من. و نهایتاً از خودم می‌گویم تا... در تناقضم. می‌دانم. از سویی در تخریبِ خود دم می‌زنم از تخریبِ خود. از سویی به تخریبِ جهان برخاسته‌ام به‌نفعِ خود...

 

نابودی. از هرچه گفته‌ام، به باد است ، همه‌چیزم به باد است .و چیزی جز باد ندارم به مشت. و حالا ترسم از یک چیز است فقط: مشت باز کنم، همین باد هم از دستم برود...

 

19 خرداد 1394

 

MostWanted زندگی ست! [یادداشتِ شخصی]

از فرازِ مسابقه‌ای خطیر، به حضیضِ زندگانی و تلاش پرتاب می‌شوی. و کنون باید بکوشی تا زنده بمانی و دوباره بازگردی به آن اوج مسابقه. از نابودی و حذف و تصادف و ضعفِ حریفان قند در دلت آب می‌شود و از برنده‌شدن آن‌ها، دندان‌قروچه می‌کنی. چشمِ دیدنِ جلوتربودنِ دیگران را نداری. می‌خواهی همیشه اول باشی و نقشه، تنها راه ممکن را جبراً به تو نشان می‌دهد و اشتباه‌رفتنت را یادآوری می‌کند.

 

البته هر فراشدنی، نیاز دارد به گناهی. که هرچه قانون‌شکنی و گناهت بزرگتر باشد‌، به او نزدیک‌تر می‌شوی؛ به اوی خودت. به او که گمش کرده‌ای. رسیدن به آن اوج، تنها با اول‌شدن و پیروی از جبرِ نقشه ،و زیرپانهادنِ تمامِ قوانین میسر است. دو متضاد ؛و این است تصویرِ واقعی و حقیقیِ زندگی: پارادوکسِ گناه و قانون. پارادوکسِ رنج و شادی، امید و نومیدی ؛و این است زندگی.

 

تلاش برای اول‌شدن در راه‌های اجباری ،و تلاش برای فرار از اجبار، فرار از قانون و قانونمردان. تصادف‌ها تو را نابود نمی‌کند، بلکه فقط اندکی از راه باز می‌دارد تا به خود آیی. بلکه این دیگران‌اند که از این تصادف‌ها نابود می‌شوند و اصلاً دیگران چه اهمیت دارند؟ تویی مرکزِ تمامِ این جهان. تویی معنابخش به مسابقه و شکست و پیروزی. بدونِ تو، شهر را با تمامِ قانون و زندگانش معنایی نیست. تا تو نباشی و تا تو مرزها را فتح نکنی، سرزمین و شهر معنایی نخواهد داشت.

 

و تو می‌کوشی و لذت می‌بری از کوشیدن و اول‌شدن‌ها و نابودکردن‌ها؛ بی آن که بدانی در آخر، تمام خواهی شد و دیگر ماشین و سرعت و قانون و راه برایت معنایی نخواهد داشت .و آن گاه است که در خواهی یافت پایان، حقیرتر است از رفتن. رنج و شادی و امید و نومیدیِ راه و رفتن، چه ارزشمندترین است در برابرِ پایان؛ حتی اگر خوش باشد! حتی اگر در پایان راه آن قدر امتیاز داشته باشی که بتوانی با آن تمام ِشهر را از آن خود کنی. اما دیگر چه فایده؟ آن جا دیگر نه مسابقه‌ای است و نه پیروزی و شکستی.

 

پایان بازی، بزرگترین شکست است و چه بی‌خردانه و کودکانه به دنبالش می‌گردیم و گمان می‌کنیم پیروزیِ مطلق همان است. آن نقطه، دیگر از مخاطره و جسارت خبری نیست؛ از زیرکی و شهامت و از قهقهه و بغض و از هر آن چه معنابخش است، تهی است. آن‌جا مرگ ِمحض است. و چه جذبه‌ی شگرفی دارد!