بازشناختِ خود در اشیا [فلسفه‌بافی]

 

پیش از این (شاید دو سال پیش بوده باشد) جایی نوشته‌ام: «اشیا آینه نیستند؛ پنجره اند. و ما هم ناظر ایم، هم منظره.»

منظورم از این گزاره این بوده است که ما از پنجرۀ اشیا به خودمان نگاه می‌کنیم، نه در آینۀ اشیا.

در تعبیرِ آینه، تصویرِ ما در اشیا، مجازی و ناپایدار و عرضی ست؛ اما در تعبیرِ پنجره، آن‌چه می‌بینیم، واقعی، قائم‌به‌ذات و پایدار است.

در حالتِ آینگی، تا ما برابرِ اشیا نباشیم، یعنی تا قصدِ دیدنِ خودمان در اشیا را نکرده باشیم، تصویرِ ما وجود ندارد؛ اما در حالتِ پنجرگی، منظره پیش از قصدِ ما وجود دارد؛ چه به آن نگاه بکنیم، چه نگاه‌اش نکنیم.

 

12 آبان 1395

پرسش های معرفت [اندیشه]

معرفت، محلِ گزاره‌های قطعی نیست؛ تنها قطعی‌های معرفت، پرسش‌ها هستند.

 

پ.ن: منظور از معرفت، آگاهی و شعورِ حضوری ست، نه دانایی حصولی.

31 مرداد 95

مسکوت [اندیشه]

مواظب باش! آن‌چیزی را که به کلمه درنمی‌آید، به کلمه درنیاور! نابود می‌شود. بگذار مسکوت بماند!

19 مرداد 1395

رمضان، ماهِ خدا: ماهِ یادآوریِ تن [فلسفه‌بافی]

 

شب‌مان بی آن که بخواهیم خودش قدر می‌شود.

نه که اصلاً نخواهیم.

عمدتاً به‌دلیلِ جنبۀ روحانیِ تن‌مان، خواستارِ کمال، که همان وحدت باشد، هستیم.

تا وقتی دوگانگی و تضاد در وجودمان جولان دهد، هیچ شبی قدر نخواهد شد.

اما خوش به حال‌مان وقتی وحدت به‌مان رو می‌کند؛ هر شب که هیچ، هر لحظه قدر است.

و چه می‌دانی که شبِ قدر چیست؟

شبِ قدر، شبِ اتصال و وحدت است. شبِ بینشِ هستی و نیستی. شبی که از هستیِ محض یا نیستیِ محض رها ایم و از خویشتن‌پرستی آزادیم و با بینشی سرشارتر به خود نگاه می‌کنیم. به این دایرۀ مدام‌چرخنده. به این مجموعۀ هستی و نیستی.

شبِ قدر، شبِ گریه‌های شادی‌آور و شادی‌آورده ست. هر شبی که این طور باشد، قدر است؛ چه در رمضان، چه در هر ماهِ دیگری.

این که شبِ قدر در شب‌های رمضان پنهان شده، نشان از چیزِ دیگری دارد. رمضان ماهِ زندگی ست؛ با تمامِ حِرمان‌ها، حسرت‌ها، خستگی‌ها، سرکوب‌ها و لذت‌ها اش. نمی‌گوید شبِ قدر در این رمضانِ ظاهر است. می‌گوید هرگاه تو رمضان را در خودت ظاهر کردی و حاضر دیدی، شبِ قدر در آن پنهان است؛ درک‌اش کن.

باز نمی‌گوید که از این رمضانِ ظاهر هم غافل شو. در این رمضانِ ظاهر هم شبِ قدر پنهان است؛ دریاب‌اش.

غایتِ رمضان، از هستیِ محض یا نیستیِ محض رهاشدن ،و یافتنِ آن بینشِ متناقض است. مجموعۀ درهم‌تنیدۀ نخوردن و خوردن، عبادت و غیرِعبادت، سرکوبی و لذت. رمضان اگر غایتِ آمالِ هر زنده باشد چه زیبا ست. آماده‌شدن برای یافتنِ شبِ قدر. این تمامِ چیزی ست که دین در یک ماهِ رمضان در تلاشِ القای آن است.

روزه، خالی‌شدنِ تن نیست؛ به‌ا‌ندازه‌شدنِ تن است. رمضان اهمیتِ کافیِ تن است برای دست‌یافتن به اهمیتِ کافیِ روح. آزادی از تن نیست؛ پیوستن به تن است. رمضان خوارداشتِ تن نیست؛ یادآوریِ تن است. در رمضان بیش از همیشه به گرسنگی و تشنگی و ضعف فکر می‌کنیم. بیش از همیشه در بندِ تن ایم. واقعاً شگفت‌انگیز است که ماهِ خدا، ماهِ یادآوریِ تن باشد!

۵ تیر ۱۳۹۵

خانه کجا ست؟ [اندیشه]

یکی از پایه‌های آرامشِ ذهن، رضایتِ تن است.

گاهی فراموش می‌شود که تن هم هست.

گاهی صدای خواهشِ تن نشنیده گرفته می‌شود.

گاهی از زمین و زندگیِ زمینی غفلت می‌شود.

و این می‌شود که در آسمان سردرگم می‌شویم و هرچه بیشتر می‌جوییم، کمتر می‌یابیم.

حضورمان ناقص و بیمار می‌شود.

نیروی لازم برای بازیافتِ آسمان را همان در آسمان هدر می‌دهیم.

ناتوان می‌شویم از سلامت و صلح.

سردرگمِ آسمان می‌شویم. در آن تاریکیِ فضا، ستاره‌ها را می‌بینیم اما دور اند. و نمی‌دانیم خانه کجا ست.

 

۴ تیر ۱۳۹۵

یادداشتی بر من_عشق_تو [یادداشتِ شخصی، تحلیل]

I love you; a Graffiti by Banksy

 

این که این عکس را برایت بنویسم، درست‌ترین کارِ من در عالمِ امکان است. پس با صدای بلند بخوان.

 

اثری به این سرشاری که بتواند ناگهان دلت را در خود بگیرد و دلِ گرفته‌ات را باز کند و دلت را مشغول کند و از دل‌مشغولی‌ها رهایت کند، کم دیده‌ام. پس اول از ات می‌خواهم یک عمر به‌اش نگاه کنی. دست بکشی روی چاره‌ها و بیچارگی‌هایش، بعد دستت را فوت کنی (چون احتمالاً دیوار کمی غبار گرفته) ،و دیگر از چاره‌ها و بیچارگی‌هایمان دست نکشی.

.

.

.

عمرمان محدود است ،و اگر نمی‌خواستی بیش از یک‌بار زندگی کنی، هیچ‌وقت این عکس را برایت نمی‌نوشتم.

چیست؟ یک دیوار، یک میله با سایه‌اش، کمی علفِ سبز، یک جملۀ قرمز با سه کلمۀ من، عشق، تو ،و یک ساعت‌شنی با شنِ قرمز که شن‌های ماندۀ بالا، شکلِ قلب گرفته‌اند.

همه‌چیزِ این اثر خیلی پیشِ‌پاافتاده به نظر می‌رسد .و حتی حرفی که می‌زند خیلی دمِ‌دستی می‌نماید. من باکی ندارم از این که توجه‌ات را به چیزهای پیشِ‌پاافتاده یا دمِ‌دستی جلب کنم. خودت بارها برگ‌های دسترس یا سنگ‌های زیرِ پا را نشانم داده‌ای و گفته‌ای: «نگاه!» و من نگاه کرده‌ام و قشنگی‌مان را با همه‌چیز شریک شده‌ایم. اما این اثر، با آن که رویش دست کشیدی و بعد غبارها را فوت کردی، دمِ‌دستی نیست.

چرا. دمِ‌دستی هم هست .و این ویژگیِ اثر است. اما تیزی‌اش را با بریدنِ پوست‌مان تیزتر می‌کند تا مستقیم برود سمتِ دل‌مان. نترس. من این‌جا ام. نمی‌گذارم نکشدمان.

سه کلمه. یک دیوار. یک قلب. گذرِ زمان.

می‌توانی فکر کنی یک اعتراض است بر این که گفتار یک چیز است و گرفتاری چیزی دیگر؛ می‌گویی عشق، اما دلت پایدار نیست.

می‌توانی خیال کنی یک تهدید است. که هی! این که می‌گویم عاشقت‌ام، روزی تمام می‌شود. پس زود باش! و از نگاهی دیگر، این که عاشق تو هستم، تمام خواهد شد. پس زودتر باش!

می‌توانی مقابلش بایستی و بگویی نه! عشقِ من با گذرِ زمان تغییر نمی‌کند. و بعد، بروی یک‌سطل رنگِ سیاه بیاوری بریزی روی دیوار، اثر را پنهان کنی.

اما من می‌خواهم خودم را نشانت بدهم. مرا تصور کن که ساعت‌ها نشسته ایستاده ام مقابلِ این دیوار ،و به آن قلبِ ریزندۀ درونِ ساعت نگاه می‌کنم. به سه کلمه. به میلۀ راست. به ابرها و گیاهانِ دیوار.

به چشم‌هایم نگاه کن. می‌بینی که دیگر در این اثر، نه گلایه‌ای می‌بینم، نه تهدیدی، نه اندوهی حتی. بلکه وجهی شریف از زندگی را حس می‌کنم: یکی‌شدنِ دلِ من با تمامِ زمانِ باقی‌مانده. حتماً تو هم حسش می‌کنی. نه؟ برترشدنِ زمان از خودش؛ اعتلای بودن به بودن‌تر.

و زمانِ گذشته هم دیگر توده‌ای بی‌معنا و غم‌افزا نیست؛ براده‌های دل است. هم‌رنگِ دل. هم رنگِ زمانِ باقی‌مانده. بی‌اندکی‌تفاوت.

می‌دانم که تو از کم‌شدنِ دلِ من و از این چکه‌ها اندیشه نمی‌کنی. همان‌طوری که می‌دانی من از کم‌شدنِ تو اندیشه‌ای به دل راه نمی‌دهم.

اما بیا زیباتر شویم!

سه کلمه. هم‌جنسِ زمانِ مانده و گذشته. هم‌رنگِ دلِ ریزنده و براده‌های ریخته. هر قطره‌ای که از این دل می‌چکد، قطره‌ای از جوهرِ به‌ظاهر خشکِ واژه‌های روی دیوار کاسته می‌شود ،و واژه‌ها آرام‌آرام محو می‌شوند. هر سه مان با هم. هم عشق. هم من. هم تو.

و زمانی می‌آید که با چکیدنِ آخرین قطره، دیگر اثری از من و عشق و تو باقی نیست. تنها آن میله خواهد بود و ابرها و علف‌های بیخِ دیوار ؛و یک زمانِ گذشتۀ قرمز که دیگر فقط زمانی گذشته نیست. برتر شده. با سبکیِ رقصندۀ من و تو و عشق درآمیخته. پس ساعت با خواهشِ شن‌ها می‌چرخد .و دوباره دلی ،و دوباره براده‌هایی. اما این بار دیگر نه منم، نه تویی، نه عشق است. این بار ما ایم که می‌ریزیم. ما ایم که می‌چکیم. ما ایم که می‌رقصیم.

 

۲۶ خرداد ۱۳۹۵

برو [شعر]

همیشه کسی هست که نرسیده

و مدام پشتِ سرم داد می‌زند:

برو

 

۱۰ خرداد ۹۵

چقدر زیبا شده‌ام! [یادداشتِ شخصی]

 

سرگردانم. گم‌گشته‌ام. دقیقاً همان‌زمان که گمان می‌کردم یافته‌ام و یافته شده‌ام، جهان به آشفتنِ من دست به کار شد. شروعش با خواب‌های پریشان بود که هنوز ادامه دارند و اذیتم می‌کنند. ادامه‌اش با حرف‌زدن‌ها و تعریف‌کردن‌ها بود. برای دوستانم از رابطۀ تمام‌ِ عاشقانه‌ام، عجیب‌ترین و تمام‌ترین تجربۀ زندگی‌ام، گفتم. هر یکی به‌گونه‌ای برخورد کرد. هر یکی به‌گونه‌ای برخوردارم کرد... دلم تنگ است. دلم گرفته است. دلم خون است. می‌نویسم تا آزاد و رها و خنکش کنم. به این امیدم.

 

خوابگردِ پریشانی شده‌ام. می‌ترسم. تنهایم. بی‌همدم و بی‌همدلم. اُه. بی‌پناهم. بی‌پناه... همه‌آنچه را مدعی بودم، از کف داده‌ام. از همه‌آنچه مدعی بوده‌ام مُرده‌ام. بی‌چیز شده‌ام. ناچیز... درگیرِ فریبِ زبان بوده‌ام. درگیرِ انحرافِ ذهن بوده‌ام. تنم را خواب‌هایم فرسودند. خواب‌های پریشانِ بی‌امان. تنم را می‌آزارند هم، نه فقط درونم را. چقدر ترسناک شده‌ام؛ آن‌قدر که می‌ترسم به‌سوی هرکه بروم، از من فرار کند.

 

دیگر خسته‌ام. دیگر بی‌توانم. دیگر کم آورده‌ام. دیگر هیچ ندارم. دیگر تمام شده‌ام. دیگر هلاک شده‌ام. چقدر زیبا شده‌ام!

 

شکننده شده‌ام. سرم گیج است. اشیای جهان و رنگ‌ها در اشک‌هایم درهم می‌شوند و در هم حل می‌شوند و تمامِ آنچه اندیشیده‌ام، خاکسترِ پراکنده شده. دیگر هیچ‌چیز را نمی‌شناسم.

 

چرا تنم رها نمی‌شود؟ چرا این خستگی از تنم جدا نمی‌شود؟ چیزی درونم هست. چیزی مکنده. چیزی فشارنده. چیزی پوسنده. چیزی سنگین و ساکن و بی‌تحرک. چیزی رو به سکوت. چسبنده. غلیظ. سرخِ کبود. خیلی خیلی خیلی کبود.

 

بیزارم از دانسته‌هایم. بیزارم از فکرهایم. بگذار رها باشم. بگذار شبیهِ زندگان باشم. بگذار حاضروقت باشم. خواهش می‌کنم، ذهن، راحتم بگذار.

 

21 مهر 1394

آگاهی و ناآگاهی [اندیشه]

گذر از ناآگاهی به آگاهی لزوماً گذر از تاریکی به نور نیست. این قیاس این‌جا بی‌جا ست.

 

8 مهر 1394

دیدن اما نه فقط دیدن [اندیشه]

اگر بتوانم رفتار و حرفِ کسی را داوری کنم، نشانۀ این است که درمیانِ من و او محبت نیست. محبت دقیقاً همان چیزی است که جلوِ داوری‌کردنِ ذهن را می‌گیرد. اگر بخواهند برای مهرورزی آیینی بنویسند، اولین گزاره‌اش این است: «ببینش اما فقط ببینش.»

 

2 مهر 1394

عینیت و زیبایی و زمان [اندیشه]

 

آن‌جا که زمان بگذرد و گذرِ زمان را احساس کنم. آن‌جا که زیبایی در معرضِ نابودی است. آن‌جا که مرگ در همه‌چیزی هست و احساس شود. آن‌جا که عینیت با تمامِ خشونت و آشتی‌ناپذیری‌اش حضور دارد. آن‌جا که من هستم اما حضورم از کلمه نیست. حضورم محضِ حضور است. عینِ محض.

-

من بسترم که زیبایی و زمان با هم بخوابند ،و عینیت این کنش است. می‌دانم که عینیت اروتیک است. عینیت لحظه‌ای ناپایدار است .و عینیت جنبش و تحرک و رخوت و سکون و سکوت و سنگینی است.

 

22 شهریور 1394

 

هست، فعلی مشارکتی [فلسفه‌بافی]

 

اگر جا جا است، وقت وقت است، آدم آدم است، پس ارزش به چیست؟ حسِ غلطی دارم به این ایده‌ و شیوه‌ام. نادرستم انگار. چرا برای جز خودم ارزش قائل نیستم؟ چرا برای جز خودم ارزش قائل باشم؟ هیچ ایده‌ای ندارم کدام سؤال درست است و کدام نادرست.

ارزشِ دیگری به خودش است یا به من؟ این ارزش اصلاً کجا هست؟ در من است یا در دیگری یا در میانِ ما در مرابطه‌مان؟ مدتی فکر می‌کردم اگر انسان نمی‌بود، خدا نمی‌بود و دقیقاً در همان دم، برعکس هم. وجودِ هر دو به وجودِ هر دو بسته است. ارزشِ هر دو هم به وجودِ هر دو است. پس اساسِ اندیشه‌ام و مبنای ارزشی‌ام وجود است. وجود یعنی چه؟

وجود در نظرِ امشبم یعنی حضورِ فعال؛ دربرابرِ حضورِ منفعل. فعال در چه؟ در حضور. این فعالیت کجا نمود پیدا می‌کند؟ در لمسِ حضور و دیده‌شنیده‌‌بوییده‌چشیده‌شدن. پس حضور و نتیجتاً وجود، به دو قطب نیازمند است که اگر یکی نباشد، دیگری نیست. هست، فعلی مشارکتی است بی‌گمان.

هستی‌ام از دیگری است. هستیِ دیگری از من. هستیِ او از «او» است و هستیِ «او» از او. همین که رابطه‌ای شکل بگیرد میانِ دو او، هستی شکل می‌گیرد. هر دو، سهمِ رابطۀ خود را میان می‌گذارند و اگر یکی برود، دیگری هم رفته است. این است که دیدم که جانم می‌رود یا ای در میانِ جانم و جان از تو بی‌خبر یا همه تو بودنِ من توجیه‌پذیر می‌شود. یکی‌شدنِ عاشق و معشوق از این‌جا است که هر دو فعالِ فعلِ مفردِ هست شده‌اند.

ارزشِ جا، ارزشِ وقت، ارزشِ آدم (دیگری)، به هستی است. و رسیدم که هستی مشارکتی است. پس هر جا که من تنها سهمِ رابطه‌ام را بگذارم ارزش ندارد. اما اندوهی که از نقصان می‌آید و از نبودِ سهمِ دیگری، چقدر ارزش دارد؟

گیجم واقعاً شدیداً اصلاً اساساً.

 

10 شهریور 1394

 

زیبایی دومینو [اندیشه]

 

 

بی‌اعتنایی، دومینویی بی‌برگشت و آشتی‌ناپذیر است. وقتی نسبت به اولین چیز، هرچه‌قدر که کوچک باشد، بی‌اعتنا شوی، دیگر نمی‌توانی از بی‌اهمیت‌شدنِ تمامِ زندگی‌ات پیش‌گیری کنی .و از همه جالب‌تر این که آخرین ضربه به آخرین قطعۀ این دومینو، نه در صحنۀآهسته اتفاق می‌افتد، نه موسیقیِ متن دارد. می‌دانی، آخرین قطعه خودت هستی و آخرین ضربه هم مرگ است.

که به هیچ‌چیزِ بی‌اهمیتی اعتنا نکنی چقدر زیبا ست!

 

27 مرداد 1394

 

دستت است [یادداشتِ شخصی]

 

با ز.ص و شناختش

تو نخستینی که گفت مرا نمی‌خواهد ،و نمی‌خواهد هم. نخستینی که به من احترام گذاشت؛ یعنی به خودش .و نخستینی که مرا شناخت و دانست پناه و بی‌پناه نیستم.

اغواگر بودی: تور می‌نهادی و تار می‌تنیدی که به شکار آمده بودی؛ اما تیره و دور بودی از خودت می‌گریختی .و با من اگر بودی، داشتی از خودت می‌گریختی. هنوز هم می‌گریزی؟

متفاوت بودم انگار برایت. نمی‌توانستی در دیگری بگریزی؟ گریختی هم البته؛ اما نیافتی یا نخواستی نمی‌دانم. رهایم نکردی به‌هرحال؛ اما خواهشت از من هنوز پناه بود تا پیش از آن شب. می‌دانی؟ من از خواهشِ تو ایمن بودم ،و تو مدام در کنارِ من بی‌پناه بودی؛ حتی در آغوشِ پنهانی و بوسه‌های خفقانی.

من دیوانه‌ام؛ می‌دانی. تو آن‌قدر به در و دیوار و زمان کوفتی که بدزدی از من؛ نتوانستی اما. که سفت و آگاه گرفته بودم همه‌چیز را. اما وقتی که شناختی‌ام ،و پس که می‌رفتی، نمی‌دانستی همه‌چیزی که می‌خواستی و نمی‌توانستی، به تو داده‌ام و دستت است و داری می‌بری. واقعاً نمی‌دانستی؟ هنوز هم نمی‌دانی؟

 

14 مرداد 1394

 

کاربردِ زبان در نفهمیدن [فلسفه‌بافی-ادبیات]

 

سؤالی که همیشه مطرح می‌شود دربارۀ متونِ نثرِ کهن در سبکِ مصنوع و متکلف (کتاب‌هایی نظیرِ تاریخ‌ جهان‌گشای جوینی، نفثه المصدور، تاریخ وصاف،...) این است که چرا؟ فلسفۀ شکل‌گیریِ چنین نثری واقعاً چیست؟ در تحلیل‌ها علاوه بر مسائلِ سیاسی-اجتماعیِ زمان، به این نکته نیز باید توجه شود (حتماً دیگرانی پیش از من توجه کرده‌اند) که مقصودِ این نویسندگان، غرابت هم بوده‌ است؛ یعنی خواننده به‌راحتی درنیابد. یعنی هر خواننده‌ای به سراغِ متن نیاید، و اگر آمد، از راه برگردد.

امروزه نیز برخی شاعران و نویسندگان هستند که این شیوه را درپیش گرفته‌اند و شاید سرکردۀ این گروه، یدالله رؤیایی، از نظریه‌پردازانِ شعرِ حجم باشد. گروهِ دیرآشنا. گروهی که تلاش می‌کند تا نفهمیده باقی بماند. دیدار می‌نماید و پرهیز می‌کند.

آیا این کاربردِ زبان در نفهمیدن و دیرآشنایی، در زندگیِ اجتماعی-انسانی نیز اتفاق می‌افتد؟ منظورم این است که گوینده زبان را به‌گونه‌ای به کار بگیرد که با آن‌که کلمات روشن ،و جملات طبیعی و سالم‌اند، شنونده منظورِ اصلی را درنیابد. شاید این گوینده شنونده‌ای درخور می‌طلبد و تا نیابد، آرام نگیرد. چنین گوینده‌ای چه می‌گوید؟ از خودش. خودش را بیان می‌کند. و گوشی مستعد می‌طلبد تا درک کند. درک شود. گفتنِ عادی، گفتنِ ملتِ مبتذل، معطوف به چیزی جز خودِ گفتن است. جز کردنِ کار است. هدف به‌دست‌آوردن است. اما این گویندۀ خاص، جز عملِ گفتن را انجام نمی‌دهد. حتی ممکن است هیچ نگوید یا جملاتش بی‌معنا باشند؛ برایش معنای به‌عادت‌آغشته‌ای که به شیوه‌های معمول به‌ دست‌ می‌آید، هیچ نمی‌ارزد. بی‌معناترین جملات و کلمات در ذهنِ او حضور دارند. صدای سگ، صدای سنگ، صدای علف. برای ذهنِ مبتذلِ ملت، حتی سخن هم به‌سختی به معنا می‌رسد. در نگاهِ خاص، صدا حضور دارد. صدا را می‌بیند. لمس می‌کند. چون خواستی جز به‌دست‌آوردن دارد: شناخت. و نتیجتاً چیزی را از دست نمی‌دهد؛ چون از اساس صاحبِ چیزی نبوده است. خاص، صاحبِ شناخت نیست. صاحبِ عشق نیست. صاحبِ ایمان نیست. صاحبِ وجود نیست. پس هیچ‌چیزی را از دست نمی‌دهد. نه می‌میرد، نه شکست می‌خورد، نه دچارِ عذاب می‌شود. اما چگونه در این بودن باشم؟

هستم.

 

7 مرداد 1394

 

همم [یادداشت شخصی]

سیگار خاموش را

تا ابد می‌کشم

 

یعنی قصدی به کشیدنِ جهان ندارم-بر دوش. یعنی قصدی به کشتنِ جهان هم ندارم دیگر. یعنی تو، جهان را به هم ریختی وقتی که رفتی و ایستادی تا از میانِ درخت و دیوار به جهان‌به‌ریختگیِ من نگاه کنی. یعنی رفتی که نرفتی. دیگری شدی تا همیشه. بمانی. نروی.

سفید بودی. با آن که سیاه بود. شاید نور بود. نورِ از زمین. شاید نور بود. نورِ از تو. شاید نور بودی. نوری از زمین که مرا آن‌گونه روشن کردی. روشن شدی. نه برای من. نه با من. در من. نوری در من شده‌ای.

همیشه به فکرِ پنجره‌ها بوده‌ام. پنجره‌هایی که دستِ همه است. دست‌هایی که به روی دستِ دیگری-دیگران گشوده می‌شوند. پنجره‌هایی که شکسته می‌شوند. خرد می‌شوند. اما نابود نمی‌شوند. هیچ‌چیز در این جهان نابود نمی‌شود. هر پنجره که باز شد، دیگر بسته نمی‌شود. دستم هنوز باز است. دست و دل باز همیشه دست و دل باز است. اما من دل باز نیستم. بازیِ دل؟ دل مگر بازی دارد جز مرگ؟ و مرگِ دل همیشه هست. برای من که روزی همین‌جا نوشتم می‌ترسم از این دو دلی که درونم است؛ یکی از سنگ، دیگری از تنگ...

رازِ جهان چیست؟ نمی‌دانم. شاید چون جهان رازی ندارد در خود. یا شاید چون از جنسِ جهانم و آن که دهانش بوی سیر می‌دهد، بوی سیرِ دهانِ دیگری را تشخیص نمی‌دهد. شاید همین رازِ جهان است. چه می‌گویم؟ نمی‌دانم...

راهِ درست. نمی‌دانم. به خود می‌گویم درست‌غلطی وجود ندارد. هر چه هست، فقط هست. صفات را ذهن می‌دهد تا زنده بماند. می‌گویم باید ذهن و زبان را کشت. اما می‌دانم که ممکن نیست.

خدا. خدای من. کیستی تو کجایی چیستی؟ منم. نه. من دیگری را راه می‌دهم به این‌جای تنهایی‌ام. شاید من هم از تنهایی مثلِ همه دیگریان می‌ترسم. شاید این همه خودزنی و خودشکنی و خودفراموشی‌هایم از انکارِ این ترس باشد. همان‌طور که کسی که بیشتر از همه از مرگ می‌ترسد، بیش از همه انکارش می‌کند. نمی‌دانم.

به من گفتی. باش. فقط باش. نه بیرون. نه درون. اما راهم دادی تا عمق. و نوری که روشن شد آن شب، عمقِ من را نشانه گرفت. دیدی؟ ندیدی؟ تهِ اعماقِ اقیانوس‌ها که ماهی‌ها... ماهی‌ها در من. ماهی‌ها در دهانم زنده‌اند. دهان اگر باز کنم (می‌ترسم) ماهی‌ها بیرون بیفتند و بمیرند. می‌ترسم از مرگِ شاه‌ماهیِ درونم. می‌ترسم از مرگِ خودم. به بوی تو.

به سوی تو...

 

بازِ بسته [یادداشتِ شخصی]

 

پنجره‌ای که به من بستی. و می‌دانم خواستِ بازشدنش، بسته‌ماندن است.

و این که بسته مانده‌ام. وابسته مانده‌ام. وا بسته. بازِ بسته. و این پنچره که بازِ بسته است بر من. باز بسته‌ای برِ من.

نه. کلاغی که تنش از تکرارِ نه سیاه است. شب هم. موی تو هم. لبت هم.

 

 

 

16 تیر 1394

 

پ.ن: عکس از فیلم Eyes wide shut استنلی کوبریک

لانه، تولیدِ مثل؛ پناهگاه، بقا [یادداشتِ شخصی- فلسفه بافی]

جانور برای چه لانه می‌سازد؟ چرا به جایی پناه می‌برد؟ اول بدانم که لانه و پناهگاه دو چیزِ جدا هستند.

-

پیش از هرچیز، آن‌چه هدفِ جانور است، حفظِ جان و بقا است؛ پناهگاه به‌قصدِ بقا است. پس که جانور دانست باقی است، به تولیدِمثل می‌افتد؛ لانه، رو به تولیدِ مثل دارد و لزوماً قاصدِ بقا نیست.

-

لانه و پناهگاه. استعاره‌های جانور برای بیانِ هستن.

-

جانور تا در بقا قرار نگرفته، تنها است و جایی برای دیگری ندارد. همین که در بقا قرار گرفت، دیگری پیش می‌آید.

-

میمون‌سانان. لانه نمی‌سازند. نیازی ندارند. پناه می‌گیرند فقط. آن‌ هم بر بالای درختانِ بلند.

میمون‌سان باشم.

-

بقا چیست؟ برای من چیزی جز بقا نیست. و چون در جهان بقا نیست، من به شکست بیشتر می‌خورم. داروین گه می‌خورد می‌گوید بقای اصلح. من اصلحم بر جهان؛ که باقی می‌ماند؟

-

«جانور دانست باقی است» حرفِ مفت است اگر این دانستن یقین باشد. جهان لانۀ بقا نیست .و جانور در این بی‌بقا قرار نمی‌دارد.

-

می‌دانم که نه قرار برای من خواهد بود در بقا، نه بقا. پس چه کنم؟ پیِ دیگری بگیرم؟ سرِ خود بگیرم؟ من پذیرفته‌ام این جهان را؟ یا در جنگم با؟ دلهره دارم فقط.

 

6 تیر 1394